-
1 саф
I прил.1)а) чи́стый (не загрязнённый, без при́месей)см. тж. чистасаф авырлык — чи́стый вес
саф алтын — чи́стое зо́лото
саф тавыш — чи́стый (зво́нкий) го́лос
б) настоя́щий, по́длинный2) перен. све́жийсаф һава — све́жий во́здух
саф җил — све́жий ве́тер
саф кар — све́жий снег
саф баш белән эшләп алу — прорабо́тать на све́жую го́лову
3) правди́вый, че́стный, благоро́дная душа́саф вөҗдан — чи́стая со́весть
4) че́стный, неви́нный, безгре́шный, де́вственныйсаф кыз — неви́нная (непоро́чная) де́вушка; целому́дренная де́вушка; де́вственница
5) перен. высо́кий, настоя́щий, чи́стый, возвы́шенныйсаф мәхәббәт — настоя́щая возвы́шенная любо́вь
6) перен. чи́стый, нали́чныйсаф акча — нали́чные де́ньги
саф килер — чи́стый дохо́д
саф табыш — чи́стая при́быль
•- саф акыл- саф баштан
- саф канлы
- саф күңел
- саф йөрәк
- саф күңелдән
- саф күңелле
- саф күңеллелек
- саф нәселле
- саф токымлы
- саф чишмә суы II сущ.ряд, шере́нга, строй, коло́ннасм. тж. рәталгы сафта — в пере́днем ряду́
алгы сафта булу (бару) — быть (идти́) в пере́дних ряда́х
- сафка тезүдемонстрациячеләр сафы — строй (ряд, шере́нга) демонстра́нтов
- сафны икеләтү -
2 һава
сущ.1) во́здух, атмосфе́ра || возду́шный, атмосфе́рныйһава экологиясе — эколо́гия атмосфе́ры
саф һава сулау — дыша́ть све́жим во́здухом
тынчу һава — спёртый во́здух
һава куыклары — пузырьки́ во́здуха ( в жидкости)
һаваның дымлылыгы — вла́жность во́здуха
һава белән җылыту — обогрева́ть (нагрева́ть) во́здухом
салкын һава дулкыны — волна́ холо́дного во́здуха
һава агымы — возду́шный пото́к
һава басымы — атмосфе́рное давле́ние; давле́ние во́здуха
2) во́здух; не́бо, небеса́ || возду́шный, небе́сныйһаваны күзәтү — наблюде́ние за во́здухом
һавага күтәрелү — подня́ться в во́здух (не́бо)
һава элемтәсе — возду́шное сообще́ние
һава сугышы — возду́шный бой
һава чиген бозу — нару́шить возду́шную грани́цу
һава десантчылары — возду́шные деса́нтники
һава төсендә — голубо́й, лазу́рный, цве́та не́ба, небе́сно-голубо́го цве́та
лачын кошка һава кадерле — (посл.) пти́це-со́колу не́бо ми́ло
котырган эт һавага карап өрү белән, айның нуры бетмәс — (посл.) из-за того́, что бе́шеная соба́ка обла́ивает не́бо, свет луны́ не поме́ркнет
3)а) пого́да || пого́дный, атмосфе́рныйалмашынучан һава — переме́нная пого́да
аяз һава — я́сная пого́да
көзге юеш һава — осе́нняя промо́зглая пого́да
һава бозылды — пого́да испо́ртилась (уху́дшилась)
болытлы һава — о́блачная пого́да, па́смурный день
һава салкынайтты — похолода́ло
һава шартлары — пого́дные усло́вия
һава үзгәреше — атмосфе́рные измене́ния
һавага карап, өең як — (посл.) ота́пливай дом по пого́де
б) перен. атмосфе́ра, обстано́вкаколлективтагы һаваны үзгәртү — измени́ть атмосфе́ру в коллекти́ве
4) кли́мат || климати́ческийтөньякның кырыс һавасы — суро́вый кли́мат се́вера
аңа көньяк һавасы ярамый — ему́ вре́ден кли́мат ю́га
диңгез буе һавасы — кли́мат на побере́жье мо́ря
5) как первый компонент русских сложных слов воздухо-һава алмашы — воздухообме́н
һавада йөзү (очу) — воздухопла́вание
һава үткәрми торган — воздухонепроница́емый
һава суыргыч — воздуховса́сывающий
•- һава алу
- һава ачылу
- һава бозу
- һаваны тынчыту
- һава бушлыгы
- һава ваннасы
- һава -десант гаскәрләре
- һава корабле
- һава көчләре
- һава мендәре
- һава океаны
- һава өрдергеч
- һава сигналы
- һава тревогасы
- һава торышы
- һава упкыны
- һава шары
- һавага ату
- һавага очу
- һавага чыгу
- һавасы чыгу••һава баганалары — пусты́е мечты́
һава белән туену (туенып тору) — пита́ться во́здухом; пита́ться ма́нной небе́сной
- һавага күтәреп мактауһава үбеше — возду́шный поцелу́й
- һавага күтәрү -
3 чистый
-ая; -ое1) чиста, таза, пакь2) перен. саф, намуслы, пакь, керсез, эчкерсез3) (свободный, открытый - о поверхности) ачык, аяз, чиста, буш4) разг. (не тяжёлый, не грязный - о работе) пөхтә, чиста5) саф, чип-чиста, кушылмасызчистая прибыль эк. — сафтабыш
6) ачык, чиста, аерымачык саф7) разг. чеп-чи, шыр, төгәл, чын8) (тщательный, аккуратный) пөхтә, мөкаммәл•- чистое искусство -
4 прохладиться
-
5 свежий
-ая; -ее1) яңа...ган, яңа гына;...ган, әле генә...гән2) тозланмаган, ысланмаган, какланмаган, свежий3) саф, чиста4) ( прохладный) салкынча, җиләс5) ( не утративший яркости) төсе китмәгән, уңмаган, ялтыравы бетмәгән6) тотылмаган, киелмәгән, керләнмәгән, чиста7) перен. яңа, яңарган8) яңа, иң соңгы9) перен. саф10) таза, әйбәт -
6 воздух
-
7 ядрёный
-
8 сулау
I перех.1) увлажня́ть/увлажни́ть ( что чем) || увлажне́ниесм. дымландыручалбарын сулап үтүкләү — утю́жить брю́ки, увлажня́я водо́й
2) сма́чивать/смочи́ть ( что чем) || сма́чиваниесохариларны сулау — смочи́ть сухари́
чүпрәкне сулау — сма́чивать тря́пку
3) обводня́ть/обводни́ть ( что)II неперех.1) дыша́ть || дыха́ниетигез сулау — дыша́ть ро́вно
тирән сулау — дыша́ть глубоко́
борын аша сулау — дыша́ть че́рез нос
саф һава сулау — дыша́ть све́жим во́здухом
тире аша сулау — дыша́ть че́рез ко́жный покро́в
2) вдыха́ть/вдохну́ть ( что)һава сулау — вдыха́ть во́здух
3) вздыха́ть/вздохну́ть || вздохавыр сулау — тяжело́ вздохну́ть
иркен сулап — легко́ вздохну́в
•- сулап кую -
9 йотым
сущ.глото́к, глото́чеквак йотымнар белән эчү — пить ме́лкими глото́чками
бер йотым сусыз калу — оста́ться без глотка́ воды́
саф һава йотымы — глото́к све́жего во́здуха
-
10 ныгыту
перех.1) в разн. знач. крепи́ть, укрепля́ть/укрепи́ть, прикрепля́ть/прикрепи́ть, закрепля́ть/закрепи́ть, подкрепля́ть/подкрепи́ть (забой на шахтах, детали, паруса, плотину, фундамент, корпус лодки, крышу дома, пески для лесопосадок и т. п.) ||а) прикрепле́ние, закрепле́ние, подкрепле́ниеб) крепи́тельный, крепёжныйныгыту материаллары — крепи́тельные материа́лы
ныгыту эшләре — крепёжные рабо́ты
фоторәсемне ныгыту — закрепи́ть фотосни́мок
чаңгыларны ныгыту — закрепи́ть лы́жи
стенаны терәү белән ныгыту — подкрепи́ть сте́ну подпо́ркой
2) укрепля́ть/укрепи́ть, оздоровля́ть/оздорови́ть; укрепле́ние; оздоровле́ниесаф һава, җәяү йөрү аны физик яктан ныгытты — све́жий во́здух, ходьба́ пешко́м физи́чески укрепи́ли его́
3) укрепля́ть/укрепи́ть, упро́чивать/упро́читьгаиләне ныгыту — укрепи́ть семью́
фәнни бәйләнешләрне ныгыту — укрепи́ть нау́чные свя́зи
тәртипне ныгыту — укрепи́ть дисципли́ну
тынычлыкны ныгыту — упро́чить мир
көнкүрешне ныгыту — упро́чить быт
4)а) крепи́ть, укрепля́ть/укрепи́ть, упро́чивать/упро́чить, уси́ливать/уси́лить; де́лать/сде́лать бо́лее си́льным, мо́щнымилнең оборонасын ныгыту — крепи́ть оборо́ну страны́
авыл хуҗалыгын ныгыту — упро́чить се́льское хозя́йство
б) укрепля́ть/укрепи́ть, упро́чивать/упро́чить; подкрепля́ть/подкрепи́ть || упро́чение; подкрепле́ниемәктәпне кадрлар белән ныгыту — укрепи́ть шко́лу ка́драми
эшчеләрнең инициативасын техника белән ныгыту — подкрепи́ть инициати́ву рабо́чих те́хникой
5) закрепля́ть/закрепи́ть, упро́чивать/упро́чить, сде́лать про́чным || закрепле́ние, упро́чениеҗиңүне ныгыту — закрепи́ть побе́ду
фәндәге казанышларны ныгыту — упро́чить достиже́ния в нау́ке
хәтердә ныгыту — закрепи́ть в па́мяти
6) подкрепля́ть/подкрепи́ть; бодри́ть, подбодри́ть || подкрепле́ние, подба́дривание (едой, напитками и т. п.)йоклап алырга кирәк, йокы ныгыта — на́до поспа́ть, сон подкрепля́ет
7) крепи́ть, закрепля́ть/закрепи́ть (желу́док)кара җиләк кесәле эчне ныгыта — черни́чный кисе́ль крепи́т (желу́док)
8) перен. скрепля́ть/скрепи́ть || скрепле́ниедуслыкны ант белән ныгыту — скрепи́ть дру́жбу кля́твой
9) в знач. нареч.; разг. ныгытып твёрдо; кре́пко-на́крепконыгытып әйтергә кирәк, иртәгә килеп җитсен — на́до сказа́ть твёрдо, что́бы за́втра яви́лся
-
11 дышать
несов.1) тын алу, сулау, сулыш алуеле дышать — көчкә сулыш алу, көчкә тын алу
2) перен. аңкып (сизелеп) тору•- дышать на ладанчем он дышит? — аның ни хәле бар икән?, ул ни эшләр бетереп ята икән?
-
12 подышать
-
13 располагать
I несов.; см. расположить II несов.; книжн.1) ( кем-чем) булу, ия булу2) ( к чему) ярдәм итү, булышу -
14 хлынуть
сов.1) ташып чыгу; чаптырып ага башлау; ургылып ага башлау; коеп ява башлау; бәреп керү2) перен.; разг. ябырылу -
15 линия
ж1) сызык2) сызык, юнәлеш, юл3) саф, рәт4) юл5) линия6) як; тараф7) перен. линия, юнәлеш (карашта, ашта, үз-үзен тотышта)8) перен. өлкә•- гнуть свою линию
- по линии наименьшего сопротивления -
16 хрустальный
-ая; -ое1) хрусталь...ы; хрусталь...2) перен. бик тонык, саф, чиста, үтә күренеп тора торган -
17 линия
1) сызыкъ, чизги2) (путь сообщения) ёл, ёлакъвоздушная линия - ава ёлужелезнодорожная линия - демиръёлтелефонная линия - телефон ёлагъы3) сыра, саф, ёлакъна передовой линии - ог сафта
См. также в других словарях:
һава — и. 1. Җир атмосферасында нигездә азот һәм кислородтан торган үтә күренмәле газлар катнашмасы. 2. ҺАВА ОКЕАНЫ – Җир өстен чолгап алган иркен бушлык һавада кар очкалый. Күк, күк йөзе. Шундый бушлыкта булган, бара торган һава һөҗүме. Һавада очуга,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тын — I. с. 1. Тавышсыз, шау шусыз, тынлыкка (1) баткан. рәв. Тавышланмыйча, шауламыйча 2. сир. Тынлык 3. Җилсез, тымызык 4. Хәрәкәтсез, тыныч. рәв. Ярсымыйча, шауламыйча; салмак, акрын (агу, исү һ. б. тур.) 5. Кешегә сиздерми, тышка чыгармый торган,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөрү — 1. Атлап урыннан урынга күчү. Атлау сәләтенә ия булу, хәрәкәт итәрлек хәлдә булу. 2. Хәрәкәттә булу, хәрәкәт итеп тору 3. Транспортта хәрәкәт итү 4. Кая да булса баргалап тору эшкә й. 5. Үтү, керү, чыгу капкадан йөреп булмый 6. Йөреш ясау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге